بیش فعالی ناشی از جهش ژنتیکی و همچنین اختلال عملکرد ناقل های شیمیایی در مغز رخ می دهد. در مورد کودکان بیش فعال و نشانه هایی که در این زمینه بروز می دهند مراقبین و پرستار کودک باید باید آگاهانه رفتار کنند. نادیده گرفتن نشانه ها و سهل نگاری در این رابطه می تواند یادگیری کودک را با اختلال مواجه کند و زندگی و موفقیت او را تحت تاثیر قرار دهد.
در این مقاله دکتر مهناز شکروی به صورت مفصل علائم و نشانه‌های رایج بیش فعالی در کودکان ، و همچنین نکاتی برای زندگی با اختلال بیش فعالی یا همان ADHD، صحبت خواهند کرد.
بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی یک اختلال رفتاری و رشدی است که با نام‌های ADHD یا نقص توجه و تمرکز هم شناخته می‌شود. این اختلال به دلایل مختلفی در برخی کودکان بروز می‌کند و آنها را به شکل افراطی به سمت انجام فعالیت می‌برد.
این اختلال با نقص توجه و تمرکز، فعالیت بدنی افراطی و بیش از حد و رفتارهای تکانشی همراه است.
بسیاری از افراد درباره علت بیش فعال شدن کودکان می‌پرسند. باید گفت یکی از دلایل آن این است که در بخش جلویی مغز انسان ماده‌ای به نام دفامین یا آدرنالین ترشح می‌شود که اندازه مشخصی دارد. زمانی که میزان ترشح این ماده در مغز کاهش می‌یابد، اختلال بیش فعالی یا ADHD بروز می‌کند.
بیش فعالی در کودکان می‌تواند مشکلات زیادی را در زندگی فردی یا روابط اجتماعی آنها به وجود آورد و به طور مستقیم روی یادگیری آنها تاثیر بگذارد.
علائم بیش فعالی در کودکان
- فعالیت و تحرک زیاد
یکی از نشانه‌های این اختلال این است که به نظر می‌رسد کودک شما نمی‌تواند یک جا بنشیند و آرام و قرار ندارد. او ممکن است حتی زمانی‌که در خانه است بدود و یا از اسباب و لوازم بالا برود. حتی زمانی‌که نشسته است، تمایل به پیچ و تاب خوردن و جست و خیز کردن دارد. حتی ممکن است متوجه شوید که او زیاد صحبت می‌کند و بی سر و صدا بازی کردن برای او سخت است.
- عدم تمرکز یکی دیگر از علائم بیش فعالی در کودکان
عدم تمرکز نیز یکی دیگر از علایم و نشانه های بیش فعالی در کودکان است . کودکان دچار اختلال عدم تمرکز حتی ممکن است در مکالمه مستقیم با شما و در حالی که اذعان می دارند کلام شما را به درستی شنیده اند، نتوانند تمرکز کافی را داشته و نتوانند جملات شما را تکرار نمایند. این کودکان اغلب در برقراری ارتباط دائم چشمی نیز دچار مشکل بوده و به راحتی نمی توانند ارتباط چشمی طولانی مدت با مخاطب خود برقرار سازند و دائم به مخاطب خود حس عدم تمرکز خود را با اعمالشان نشان می دهند. عدم توانایی کودکان دچار این اختلال باعث عدم موفقیت ایشان در انجام تکالیف و وظایف ایشان می گردد.
- خیال پردازی
کودکان مبتلا به بیش فعالی همیشه پر سر و صدا نیستند. نشانه دیگر اختلال بیش فعالی ، کم حرف بودن و درگیری کمتر از بچه های دیگر است. کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است تنها به یک گوشه خیره شود و آنچه را که در اطراف او می‌گذرد نادیده بگیرد.
- قطع کردن صحبت افراد
رفتار خود محور ممکن است باعث شود کودک مبتلا به ADHD در حالی که دیگران مشغول گفتگو یا یک بازی هستند که او جزء آنها نیست صحبت آنها را قطع کند.
- نداشتن آرام و قرار
كودكان مبتلا به ADHD معمولاً نمی توانند آرام بنشینند. در مواقعی که مجبور به نشستن هستند ، آنها ممکن است برخیزند و بی قراری کنند و یا بر روی صندلی خود پیچ و تاب بخورند.
- کارها را ناتمام رها می کنند
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به انجام کارها و امور زیادی علاقه نشان دهند. از این رو قبل از پایان یک کار، کاری دیگر که برای آن ها جذاب می باشد را شروع می کنند و در حقیقت در به اتمام رساندن وظایف و امور خود ناتوان و کم علاقه هستند. به عنوان مثال ، آن ها ممکن است پروژه ها، کارهای خانه یا مشق شب را شروع کنند، اما قبل از اتمام به سراغ مورد بعدی می روند که مورد توجه آن ها قرار گیرد.
- اشتباهات سهل انگارانه و عجیب
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در پیروی از دستورالعمل هایی که به برنامه ریزی یا اجرای یک برنامه نیاز دارند، مشکل داشته باشند. این می تواند منجر به اشتباهات سهل انگارانه شود؛ اما نشان دهنده تنبلی یا کمبود هوش نیست.
- مشکل در نظم
کودک مبتلا به ADHD ممکن است در دنبال کردن برنامه کارها و فعالیتها دچار مشکل شود. این می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در مدرسه شود چرا که اولویت بندی کارهای خانه ، پروژه های مدرسه و سایر تکالیف برای آنها سخت است.
- فراموشی یکی دیگر از نشانه های بیش فعالی در کودکان
یکی دیگر از علایم بیش فعالی در کودکان فراموشکار بودن آن ها می باشد. این کودکان ممکن است در انجام کارهای روزمره با مشکل فراموشکاری روبرو شوند. گاهی انجام تکالیف و مشق شب خود را فراموش می کنند و گاهی نیز توصیه های جدی والدین خود را در انجام امور منزل به یاد نمی آورند. ممکن است اغلب اسباب بازی ها و لوازم فعالیت های خود را در مکان دیگر جا بگذارند و از دست بدهند. این علایم در صورتی که به صورت معنی دار بیش از سایر کودکان در کودکی مشاهده شوند، می تواند یکی دیگر از نشانه های بیش فعالی در کودکان باشد .
- سر و صدای زیاد
کودکان بیش فعال هنگام انجام فعالیت و بازی به طور دائم سر و صدای زیادی را ایجاد می‌کنند و به اطراف خود توجه نمی‌کنند.
- عدم یادگیری سریع
دیگر نشانه ی کودکان بیش فعال کند بودن در یادگیری است. آنها قادر نیستند به همان سرعتی که یک کودک معمولی آموزش می‌بیند، موارد مختلف را یاد بگیرند. بنابراین می‌توان گفت که یادگیری در کودکان بیش فعال زمان بیشتری را نیاز دارد.
- پرهیز از انجام کارهایی که به تلاش ذهنی طولانی نیاز دارند
یکی دیگر از علائم و نشانه های بیش فعالی کودکان تمایل و پرهیز آن ها از انجام امور و فعالیت های ذهنی طولانی مدت است. از این رو، این کودکان به دلیل عدم تمرکز در انجام فعالیت هایی که به تلاش ذهنی پایدار و مداوم نیازمند است ناتوان بوده و از انجام آن امور اجتناب می نمایند و بر اساس همین موضوع است که اغلب این کودکان در انجام تکالیف درسی و توجه به معلم و کلاس دارای مشکلات فراوانی می باشند. بنابراین عدم درمان کودک بیش فعال می تواند باعث افت تحصیلی و ایجاد احساس ضعف در یادگیری و اعتماد به نفس شخص گردد.
تشخیص بیش فعالی
تشخیص بیش فعالی با یک آزمون خاص امکانپذیر نیست. مجموعه ای از این علائم باید (حداقل در مدت شش ماه) مورد بررسی قرار بگیرد. کودک این موارد را معمولا قبل از هفت سالگی نشان می دهد. همچنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی آید.
** در مقابل این دسته از پدر و مادرها، والدینی هستند که نمی خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و معمولا با بهانه آوردن از هشدارهای معلمان و سایر اطرافیان طفره می روند. این افراد از درمان این اختلال واهمه دارند و گمان می کنند داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود برای فرزندشان عوارض دارد. این در حالی است که اگ راین کودکان در زمان مناسب درمان نشوند، نمی توانند در امور آموزشی و فعالیت های اجتماعی خود موفق عمل کحنند و ممکن است برای خودو اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.
درمان بیش فعالی کودکان
درمان بیش فعالی کودکان نیاز به مراجعه به درمانگر متخصص دارد. برای این کار بهتر است به کلینیک‌ها و مراکز معتبر روانشناسی و مشاوره مراجعه کنید و با تحقیق درباره تخصص و مهارت و تجربه درمانگران دست به انتخاب بزنید.
اختلال کم توجهی بیش فعالی به طور مستقیم با مشکل در ترشح مواد خاصی در مغز همراه است که درمان آن به وسیله دارو ممکن می‌شود. دارو درمانی کاری است که تنها به تشخیص درمانگر متخصص در حوزه سلامت روان و تجویز روانپزشک انجام می‌گیرد.
بنابراین به هیچ عنوان به صورت خودسرانه اقدام به مصرف دارو برای کودکان خود با اختلال کم توجهی بیش فعالی نکنید.
سخن آخر
بیش فعالی نوعی اختلال است که به دلایل گوناگون در برخی کودکان بروز می‌کند. این اختلال با نقص توجه و تمرکز، فعالیت افراطی و انرژی بسیار بالا در انجام کارها همراه است. با توجه به شرایط و خصوصیاتی که فرد ADHD دارد، فرزندپروری کودکان بیش فعال هم اصول خاصی به همراه دارد.
توجه به این اصول در کنار کمک گرفتن از یک مشاور متخصص می‌تواند شما را در این مسیر حمایت و هدایت کند.
